Φώτης Κόντογλου

Στις 13 Ιουλίου του 1965, πέθανε στην Αθήνα από μετεγχειρητική μόλυνση, ο λογοτέχνης, ζωγράφος και αγιογράφος

Ο Φώτης Αποστολέλλης, όπως ήταν το πατρικό του όνομα, γεννήθηκε στις 8 Νοεμβρίου του 1895 στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας και ήταν το μικρότερο (τέταρτο) παιδί του Νίκου Αποστολέλλη και της Δέσπως Κόντογλου.

Σε ηλικία μόλις ενός έτους, χάνει τον πατέρα του και την επιμέλεια του ιδίου και τον αδελφών του, αναλαμβάνει ο αδελφός της μητέρας του, Στέφανος Κόντογλου
ηγούμενος της Μονής της Αγίας Παρασκευής. Με την κηδεμονία αλλάχθηκε και το όνομά του σε Κόντογλου, πατρικό της μητέρας του.

Μετά το τέλος των εγκυκλίων σπουδών του, που έκανε στην πατρίδα του γράφτηκε στο Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, από την οποία δεν αποφοίτησε ποτέ, καθώς έφυγε για το Παρίσι, όπου μελέτησε διάφορους ζωγράφους. Ταξίδευσε στην Ισπανία, την Πορτογαλία και επιστρέφοντας στην Γαλλία, εκδίδει και το πρώτο του λογοτεχνικό βιβλίο, με τίτλο “Petro Cazas”

Την επόμενη χρονιά γύρισε στην πατρίδα του, όπου εργάστηκε στο Παρθεναγωγείο των Κυδωνίων, ως καθηγητής της γαλλικής γλώσσας και της ιστορίας της τέχνης.
Εκεί ίδρυσε τον πνευματικό σύλλογο «Νέοι άνθρωποι», όπου συμμετέχουν ο Ηλίας Βενέζης, Στρατής Δούκας και άλλοι διανοητές της εποχής. Εκδίδει στα ελληνικά το “Petro Cazas” με τίτλο «Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς», οπότε αρχίζει να γίνεται γνωστός και στα ελληνικά γράμματα, αποκτώντας φανατικούς αναγνώστες της ελληνικής διανόησης, Έλλη Αλεξίου, Ν. Καζαντζάκη, Μάρκο Αυγέρη κ ά.

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την εγκατάστασή του στην Αθήνα, σ’ ένα ταξίδι του στο Άγιο Όρος, «ανακαλύπτοντας » την βυζαντινή αγιογραφία αρχίζει να ζωγραφίζει και αγιογραφεί, ενώ εκδίδει το λεύκωμα «Η τέχνη του Άθωνα».
Εργάζεται ως συντηρητής εικόνων στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας, στο Δημαρχείο Αθηνών, στο Μυστρά, και στο Κάϊρο. Αγιογραφεί τον ναό στην Καπνικαρέα, την Αγία Βαρβάρα στο Αιγάλεω, την Ζωοδόχο Πηγή στην Παιανία, την Μητρόπολη στην Ρόδο, κ ά.

Το ζωγραφικό του έργο περιλαμβάνει αγιογραφίες, κοσμικά θέματα, αλλά και θέματα από την παράδοση, με επιρροή όμως από την αυστηρά βυζαντινή νοοτροπία. Δίπλα του μαθήτευσαν ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Γιάννης Τσαρούχης κ ά. Μεγάλο μέρος του συγγραφικό του έργου εκδόθηκε και μετά τον θάνατό του: «Η Αφρική και οι θάλασσες της Νοτιάς», «Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου», «Έκφρασης της ορθοδόξου εικονογραφίας», «Μικρό εορταστικό», «Σκληρό τάμα», «Το ασάλευτο θεμέλιο», «Για να πάρουμε μια έκφραση περί ζωγραφικής», «Το πάρσιμο της Πόλης» κ ά.