Η καταστροφή των Ψαρών

Στις 20 Ιουνίου του 1824 γράφεται μια από τις τραγικότερες σελίδες στην ιστορία του επαναστατικού αγώνα των σκλαβωμένων Ελλήνων.

Τα Ψαρά είναι νησί στα ΒΔ της Χίου και σε απόσταση 18 χιλιόμετρα από αυτήν.
Οι Ψαριανοί κατά την επανάσταση του ’21 ανέπτυξαν ισχυρό στόλο, τον τρίτο μετά τις Σπέτσες και την Ύδρα, αποτελούμενο από 176 πολεμικά και 12 φορτηγά και με αρχηγό τον Νικολή Αποστόλη έγιναν ο φόβος των Τούρκων, παίρνοντας μέρος σε όλες τις ναυμαχίες του 1821, 1822 και 1823.

Οι Ψαριανοί Κανάρης , Παπανικολής, Πιπίνος, Βρατσάκος υπήρξαν απαράμιλλοι αγωνιστές και μπουρλοτιέρηδες. Δυστυχώς όμως η επέμβαση στον αγώνα του αιγυπτιακού στόλου ανέκοψε την αγωνιστική δράση των Ψαρών.

Οι Τούρκοι που είχαν αντιληφθεί το σπουδαίο ρόλο του ναυτικού των Ψαρών, προσπαθούν να εξουδετερώσουν την δράση του. Έτσι ο Χοσρέφ πασάς επικεφαλής 140 πολεμικών πλοίων και 88 μεταγωγικών που μετέφεραν 14.000 Τουρκαλβανούς, προσέγγισε στα Ψαρά ερχόμενος από την Μυτιλήνη.

Ο Ψαριανός στόλος βρισκόταν στο νησί, όπου ακόμα είχαν καταφύγει 25.000 πρόσφυγες, καθώς και 1.000 Θεσσαλοί και Μακεδόνες πολεμιστές. Στην γενική συνέλευση για την αντιμετώπιση των τουρκαλβανών, αποφάσισαν να αγωνιστούν δυστυχώς στην ξηρά παρά τις αντιρρήσεις του Κανάρη, αχρηστεύοντας ουσιαστικά το στόλο τους, καθώς χρησιμοποίησαν μόνο 9 πυρπολικά και λίγα πλοία.

Οι Τούρκοι κατόρθωσαν να αποβιβάσουν στρατό στο Φελειό και να κάμψουν την πεισματική αντίδραση των εκεί Ψαριανών, που ανατίναξαν την πυριτιδαποθήκη του φρουρίου, παρασύροντας στον θάνατο πολλούς από τους εισβολείς.

Στην συνέχεια μετά από σκληρές μάχες κατόρθωσαν να καταβάλουν τους υπερασπιστές του νησιού και να επιδοθούν στην σφαγή, την λεηλασία και την καταστροφή της νήσου. Από την καταστροφή αυτή δεν σώθηκαν, παρά μόνο δεκαέξι πλοία και 7 πυρπολικά με επικεφαλής τον Κανάρη, καθώς και 3000 άτομα μεταξύ των οποίων ελάχιστοι πρόσφυγες.

Τα Ψαρά δεν υπήρχαν πια. Στο ηρωικό νησί δεν έμεινε παρά η καταστροφή και η ερημιά. Το πλήγμα ήταν πολύ μεγάλο για το αγωνιζόμενο έθνος. Η καταστροφή των Ψαρών, προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον και συμπαράσταση που εκφράστηκε είτε μέσω καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, είτε μέσω πολιτικών διαβημάτων.

Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός έγραψε το περίφημο επίγραμμά του:
Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
περπατώντας η δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλικάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινομένο από λίγα χορτάρια
που ’χαν μείνει στην έρημη γη.