Γρηγόριος Δικαίος Φλέσσας ή Παπαφλέσσας

Στις 20 Μαΐου του 1825 σκοτώθηκε στην μάχη στο Μανιάκι

Γεννήθηκε στην Πολιανή της Μεσσηνίας το 1788 κι αφού έμαθε μερικά γράμματα στην ονομαστή σχολή της Δημητσάνας, έγινε καλόγερος στο μοναστήρι της Βελανιδιάς, έξω από την Καλαμάτα. Όμως είχε χαρακτήρα ζωηρό και μάλωσε με τον ηγούμενο.

Έφυγε τότε και πήγε να μονάσει στο μοναστήρι της Ρεκίτσας, κοντά στον Μυστρά. Εκεί μάλωσε με τους Τούρκους για κάποιες οικονομικές διαφορές του μοναστηριού. Δεν τον χωρούσε τότε ο τόπος και καθώς τον κυνηγούσε και η εξουσία του κατακτητή αναγκάστηκε να φύγει από τον Μοριά.

Αρχικά πήγε στην Ζάκυνθο και από κει στην Κωνσταντινούπολη, όπου γνωρίστηκε με τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο, που τον κατήχησε και τον έκανε μέλος της Φιλικής Εταιρίας. Τότε έγινε κι Αρχιμανδρίτης. Μετά γνωρίζοντας τον Σκουφά, δέχθηκε την επίδρασή του κι εξελίχθηκε σε απόστολο της Φιλικής.

Με το όνομα Αρμόδιος πηγαίνει στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, για να απλώσει το μεγάλο μυστικό. Η οργανωτική του δραστηριότητα ξεπερνάει κάθε προηγούμενο, καθώς καταφέρνει να ενθουσιάσει πολλούς Έλληνες που τον ακολουθούν στον αγώνα. Δικαιολογημένα κάποιος βιογράφος του, του έδωσε το όνομα «μπουρλοτιέρης των ψυχών».

Στο μεταξύ έχει καταλάβει ανώτερη θέση στην Φιλική Εταιρία, έγινε μέλος της Ανώτατης Αρχής και με αυτή την ιδιότητά του στάλθηκε στην Πελοπόννησο για να ξεκινήσει τον αγώνα του ξεσηκωμού. Τον Νοέμβριο του 1820 μπαρκάρει για το μεγάλο ταξίδι. Περνάει από τις Κυδωνιές, την Σμύρνη, την Ύδρα, τις Σπέτσες και τον Ιανουάριο του 1821 αποβιβάζεται στο Ναύπλιο.

Στην σύσκεψη της Βοζίτσας και μετά στο Μέγα Σπήλαιο, με τα λόγια του, ανάβει την δίψα για την λευτεριά , σ’ όλους που ξεχύνονται στους δρόμους για το μεγάλο ξεσηκωμό. Τις παραμονές της επανάστασης έφτασε στον Αϊ-Λια της Καλαμάτας, που είχαν συγκεντρωθεί πολλοί Μοραΐτες καπεταναίοι και στις 23 του Μάρτη μαζί με τον Κολοκοτρώνη, τον Μαυρομιχάλη, κι άλλους οπλαρχηγούς ελευθερώνει την Καλαμάτα. Στην συνέχεια παίρνει μέρος σε πολλές μάχες στο Άργος, στα Δερβενάκια, που καταστράφηκε ο Δράμαλης, στις μάχες γύρω από την Τρίπολη κ ά.

Το 1925 ήταν Υπουργός Εσωτερικών, όταν ο Ιμπραήμ αποβιβάζεται στην Μεσσηνία. Ο Κολοκοτρώνης είναι φυλακισμένος και ενώ ζητάει την αποφυλάκισή του, δεν εισακούεται. Προ του κινδύνου να σβήσει η επανάσταση, αποφασίζει να αντιμετωπίσει μόνος του τον Ιμπραήμ, για να εμποδίσει την προέλασή του.

Η μάχη στο Μανιάκι είναι άνιση, καθώς οι δυνάμεις του εχθρού υπερτερούν κατά πολύ. Ο Παπαφλέσσας με τους 600 άνδρες του μάχεται ηρωική. Οι Έλληνες πέφτουν ο ένας μετά τον άλλον. Ο Παπαφλέσσας βέβαιος για το τέλος του μένει εκεί και πολεμάει, ώσπου σωριάζεται κι αυτός νεκρός.

Ο νικητής Ιμπραήμ, μετά την μάχη προστάζει να τον βρουν ανάμεσα στους νεκρούς.
Τον πλένουν και τον στήνουν σ’ ένα δένδρο. Ο Ιμπραήμ τον αγκαλιάζει, τον φιλάει και λέει: «Ο Παπαφλέσσας ήταν αλήθεια ικανός και γενναίος άνθρωπος».