Η έξοδος του Μεσολογγίου

Ποιος θε ν΄ ακούσει κλάηματα, γυναίκεια μοιρολόγια;
Ας πάει ν΄ από τη Ρούμελη κι από το Μεσολόγγι,
κι εκεί ν΄ ακούσει κλάηματα, γυναίκεια μοιρολόγια,
πως κλαιν οι μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάνες.
Δεν κλαίνε για το σκοτωμό, που θε να σκοτωθούνε,
μόν΄ κλαίνε για το σκλαβωμό, που θε να σκλαβωθούνε…                                                               

Από τις αρχές του 1825 είχε αρχίσει η πολιορκία του Μεσολογγίου. Τα κανόνια χτυπούσαν μέρα και νύχτα τα τείχη και οι πρόμαχοι τις ελευθερίας δεν πρόφταιναν να επισκευάζουν τα ρήγματα. Του κάκου προσπάθησε να σπάσει τον αποκλεισμό ο Μιαούλης. Οι πολιορκημένοι υποφέρουν τρομερά, η πείνα και οι αρρώστιες τους εξαντλούν, μα η ψυχή τους ήταν ακλόνητη και το φρόνημά τους ηρωικό. Δεν απόμενε παρά η έξοδος, που ορίστηκε να γίνει την νύχτα της 10ης Απριλίου 1826. Χωρισμένοι σε τρία τμήματα, προχώρησαν σε τρεις κατευθύνσεις. Ξαφνικά ακούστηκε, άγνωστο από ποιον, η κραυγή «οπίσω…» κι οι αγωνιστές που την πήραν για πρόσταγμα υποχώρησαν και γύρισαν πίσω. Στον πανικό και στην σύγχυση που επικράτησε οι περισσότεροι έπεσαν μαχόμενοι, τα γυναικόπαιδα σφάχτηκαν άγρια κι άλλοι πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Ο γέρο-πρόκριτος Χρήστος Καψάλης τότε βάζει φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και την τινάζει στον αέρα. Η αυτοθυσία των υπερασπιστών, η ηρωική έξοδος και το ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου, προκάλεσαν την βαθιά συγκίνηση και τον θαυμασμό όλου του κόσμου. Οι ποιητές, οι γλύπτες και οι ζωγράφοι εμπνέονται και εκφράζουν στα έργα τους την δόξα του Μεσολογγίου. Ο εθνικός τις ποιητής Διονύσιος Σολωμός, ύμνησε τους ήρωες του Μεσολογγίου στους «Ελεύθερους πολιορκημένους».