Θεοφάνεια ή Φώτα

Στις 6 Ιανουαρίου είναι η ημέρα του αγιασμού των υδάτων, τα Θεοφάνεια ή Επιφάνεια, που σημαίνει μέρα που επεφάνη (εμφανίστηκε) ο Χριστός.

Εορτολόγιο

Ο Θεάνθρωπος πρωτοπαρουσιάστηκε στον κόσμο για να διδάξει τον λόγο του Κυρίου, αφού πρώτα βαπτίστηκε στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, γίνεται και ο αγιασμός των υδάτων, που καθιερώθηκε από τον 2ο αιώνα. Η γιορτή λέγεται ακόμα και Φώτα ή των Φώτων, επειδή φώτα, φως και φώτισμα, ονομάζεται στην γλώσσα των χριστιανών το βάπτισμα, που κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, γινόταν εκείνη την ημέρα,  για τους οπαδούς  της νέας θρησκείας. Είναι από τις μεγάλες γιορτές του ελληνορθόδοξου εορτολογίου,  ισάξια των Χριστουγέννων και αντίστοιχη με της Πρωτοχρονιάς, καθώς «κλείνει» χαρούμενα, θριαμβευτικά και ελπιδοφόρα το Δωδεκαήμερου, που «άνοιξε» την παραμονή των Χριστουγέννων.

Τελετουργικό

Η μέρα των Θεοφανείων ξεκινά με τον εκκλησιασμό των πιστών, όπου μετά το τέλος της λειτουργίας ο ιερέας και οι πιστοί κατευθύνονται συνήθως έξω από το ναό σε κάποιο μέρος όπου υπάρχει νερό (θάλασσα, ποτάμι, πισίνα, δεξαμενή, πηγάδι), αλλά ακόμα και κάποια εξέδρα όπου έχει τοποθετηθεί το κατάλληλο σκεύος για το τελετουργικό του αγιασμού των υδάτων. Ο ιερέας ψέλνοντας το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε» ρίχνει το σταυρό στο νερό και όπου είναι δυνατόν πέφτουν άνθρωποι (βουτηχτάδες) στο νερό  για να πιάσουν το σταυρό. Ταυτόχρονα ελευθερώνονται και πετούν στον ουρανό λευκά περιστέρια, ενώ οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα. Οι ιερείς σε πολλά μέρη περνούν στις γειτονιές και αγιάζουν τα σπίτια. Αλλά και οι πιστοί παίρνουν αγιασμό για να πιούν και να αγιάζουν τα σπίτια.

Λαογραφία

Η γιορτή συμβάλλει στην πρόγνωση των μελλούμενων, καθώς υπάρχει η πίστη, ότι την παραμονή των Θεοφανείων, άνοιγαν οι ουρανοί και ότι ζητούσες γινόταν. Ακόμα έχει έναν άλλο συμβολισμό, που αποδίδεται μάλλον στην λαϊκή παράδοση, αυτόν της θεϊκής παρέμβασης στην ζωή των ανθρώπων, όπου με τον αγιασμό των υδάτων φεύγουν οι καλικάτζαροι για να επιστρέψουν στην γη. Ο λαϊκός θρύλος θέλει τους καλικάτζαρους ( αερικά, παγανά, καλκάδες) σαν δαιμονικά σιχαμερά πλάσματα, που ζουν κάτω από την γη και κόβουν ασταμάτητα όλο τον χρόνο τον στύλο που την στηρίζει. Και όταν πλέον κοντεύουν να το πετύχουν, ανεβαίνουν στην επιφάνεια της γης για να μην πέσει και τους πλακώσει. Ανεβαίνοντας όμως στην γη πειράζουν τους ανθρώπους, ανακατεύοντας τα πράγματα, μαγαρίζοντας τις τροφές, ενώ χορεύουν έξαλλοι. Ο αγιασμός όμως των υδάτων τους φοβίζει και ξαναγυρίζουν στην γη.